یکی از اصول مهم در طراحی گرافیک سایت شناخت انواع فرمت های گرافیکی میباشد
GIF ،BMP ،JPG وTIF این کدها بیانگر قالب های رایج گرافیکی هستند که به عنوان یک کاربر کامپیوتر ممکن است با آنها برخورد کنید. از آنجا که برای یک فرد مبتدی گرفتار شدن در پیچیدگی های قالب های گرافیکی دور از ذهـن نیسـت.
● دو دسته بندی اصلی:
قبل از بحث در مورد جزئیات، دانستن اینکه دو دسته بندی اصلی و کلی در مورد ساختارهای گرافیکی وجود دارد، کمک موثری خواهد بود، این دو دسته بندی عبارتند از Bit map و Vector (نوع سوم که کاربرد کمتری دارند فایل های متا هستند که تلفیق این دو نوعند.)
Bit map کـه پیکـسل یـا خـطوط مـوازی (Raster) نـیز نامیده می شود در هر گوشه و کنار، از تصاویر وب گرفته تا تصاویری که در برنامه Paint ایجاد می کنید، یافت می شود. به عنوان مثال زمانی که یک تصویر دیجیتال را باز می کنید به احتمال زیاد یک تصـویـر Bit map را شـاهد خواهـید بـود. در مـقابل بـرنامه های طراحی مانند CAD با استفاده از قالب برداری (Vector) شکل ها و تصاویر را ایجاد می کنند. حال به ارائه توضیحاتی در مورد هر یک از این دو ساختار گرافیکی می پردازیم.
● Bit map:
این سـاختار گـرافیکی بـا تـقـسیم تـصویر به تعدادی پیکسل های ریز و سپس تخصیص رنگ به هر پیکـسل و تنظیم شدت رنگ و سـایه آن کار می کند. اگر چه هر پیکسل تنها می تواند یک رنـگ و شـدت آن را نمـایش دهد اما یـک تصویر می تواند شـامل صـدها و هزاران پیکسل باشد. گرافیک Bit map دارای یک مشکل اسـاسی اسـت و آن ایـن اسـت کـه چـنانچه بـخواهید انـدازه یـک فـایل Bit map را بـزرگ کـرده و یا کـوچک کنید، وضـوح و کیفیت آن تغـییر می کـند و حتی موجـب به هـم ریختگی تصویرمی شود.
برنامه هایی کـه بـرای تـغـیـیر انـدازه تصاویر Bit map اسـتفاده می کـنـیـد یـکـی از ایـن دو شـیـوه را بـرای ایــن مـنـظـور به کار می گیرند، شیـوه اول از طریق کشیدگی پیکسل ها در هنـگام بـزرگ کـردن انـدازه تـصـاویـر عـمـل می کـند، بـدون اینکه تعـداد پیکسل ها را در کـل تـصویـر تغیـیر دهـد امـا ایـن شـیوه ممـکن اسـت لبه های تیز و دندانه دار در تصویر ایجاد کند.
شـیـوه دوم، پـیـکسل هـای غـیـرضــروری را بــرای تـقـلیـل انـدازه تـصـویـر حـذف می کنـد. ایـن فـرآیـند اغـلب مـوجـب پـدیـد آمـدن یک تصویـر بـا کـیفـیـت نامـناسـب مـی شـود. تـصـور کـنـیـد کـه هـر تـصـویر Bit map هـمانند یـک موزائیک یا سنگ فرش طرح دار باشد.
اگر موزائیک یا سنگ فرش را بزرگ کنید طـرح ها و شـکل های مـوجود در آن کـشیده شده و لـبه ها تیز و گـوشه دار می شـوند. زمـانی که تـصویر Bit map را کوچک می کنید، مقداری از طرح ها و شکل ها را دور می اندازید که این به نوبه خود باعث می شود موزائیک یا سنگ فرش ساختار و طراحی اولیه خود را از دست بدهد. البته شما می توانید درجه وضوح تصویر را به بالاترین تعداد نقطه در هر اینچ (dpi) افزایش دهید و تصویری واضح تر داشته باشید. به عنوان مثال تصاویر دیجیتال با درجه وضوح ۳۰۰ نقطه در اینچ جزئیات بیشتری نسبت به تصاویر با درجه وضوح ۷۲ نقطه در اینچ ارائـه می دهنـد. یـکی دیـگر از مـشکلات Bit map اندازه بزرگ فایل و اشغال کردن فضای زیادی از هارددیسک است.
شما می توانید با فشرده سازی فایـل های Bit map با استفاده از برنامه های فشرده سازی مانند WinZip این مشکل را برطرف کنید. اگر می خواهید فایل های Bit map را از طریق پست الکترونیکی ارسال کنید، فشرده سازی آنها امری ضروری است که هم زمان ارسال و هم زمان دریافت آنها را کاهش می دهد، به علاوه اینکه بسیـاری از کـامپیوترهای موجـود در شـبـکه های ایـنترنـت (که در اصـطلاح بـه آنها کلایـنـت گـفتـه می شـود) مقدار محدودی فضا برای نگهداری فایل ها دارند.
بزرگنمایی یک تصویر گرافیکی که از قالب Bit map بهره گرفته باشد، موجب به هم ریختگی و دندانه دار شدن گوشه های تصویر می شود.
● بردار:
اگر چه گـرافـیـک بـــرداری یــــا Vector کـاربرد کمـتری نـسـبت بــه Bit map دارد امـا ایـن نـوع گـرافیک بـرای ترسیمات بـا دقــت بـالا در بـرنامه های طـراحـی مثـل AutoCAD ایـده آل اســت. بــرنــامــه هـای CAD و مــعـمـــاری از شکل های هـندسی ســاده بـرای ایـجـاد فـایـل هـای Vector استفاده می کنند. از آنـجـا کـه شـکل های هــنــدســی Vector بـــا استـفـاده از فـرمـول هـا و مـعـادلات ریــاضـی ایـجاد می شوند، بنابراین دارای لبه های صـاف و هـموار هستـند. امـا مـزیت اصـلی گرافیک Vector ایـن اسـت که می تـوانید طرح ها و ترسیمات خود را بدون به هم ریختن تصویر یا ایجاد لبه های تیز، بزرگ و یا کوچک کنید؛ ضمن اینکه فایل های برداری برخلاف Bit map فضای زیادی را اشغال نمی کنند.
● بیشتر بدانید!
اکنون می دانید کـه گرافیک Bit map برای عکـس ها و تصاویری که تغییرات تدریجی در سایه های رنگی آنها وجود دارد، مناسب است؛ در حالی که بـردار برای برنامه های طراحی و نقشه کشی عملکـرد مناسـبی دارد؛ زیـرا کـاربر می تـوانـد بـدون تغیـیـر و به هم ریختگی، اندازه شکل را بـزرگ یا کـوچک کند. در ادامـه برخی از رایج ترین قالب های گـرافیکی از هر دو گـروه را شـرح می دهیم.
● BMP:
پسونـد BMP نشان دهـنده یک فـایل از نـوع Bit map است. شما می توانید تصاویر ذخیره شده در قالب BMP را با بسیاری از برنامه های مایکروسافت باز کرده و ویرایش کنید. با در نظر داشتن معروفیت سیستم عامل ویندوز و فراگیر بودن آن منطقی به نظر می رسد که BMP یکی از گسترده ترین قالب های مورد استفاده در فایل های گرافیکی باشد. اما همان طور که قبلا اشاره شد یکی از نکات منفی این قالب گرافیکی غیر فشرده بودن آن است، بدین معنی که فایل های با پسوند BMP فضای زیادی از حافظه را اشغال می کنند.
● TIFF:
یک قالب گرافیکی غیرفشرده دیگر از نوع Bit map است. TIFF که به طور گسترده ای توسط برنامه های گرافیکی پشتیبانی می شود. TIFF از هر انـدازه، وضوح و یا عمق رنگ پشتیبانی می کـند، از ایـن رو عـرضه کـنندگان اسـکنر از توسعه دهندگان اصلی و عمده TIFF هستند. اکـثر برنامه های گرافیکی از جمله PowerPoint و Adobe Photoshop می تـوانـنـد فـایل های خود را تحت این قالب ذخیره کنند. اما فراموش نکنید که TIFF به عنوان یک قالب غیر فشرده به فضای زیادی، حتی بیشتر از نوع BMP، برای ذخیره شدن نیاز دارد به خصوص اگر روی تصاویری با درجه وضوح بالا کار می کنید.
● GIF و JPEG:
اگر در صفحات وب گشت وگذار کنید تصاویری را با پسوندهای JPEG ،JPG و GIF خواهید دید. هر دو قالب از فشرده سازی استفاده می کنند و نتیجه اینکه فایل های ایجاد شده کوچک تر بوده و سـریع تر دریافت و بـارگذاری می شوند. نوع GIF در ابتدا توسط شرکت CompuServe برای تسریع انتقال فایل های گرافیکی به صورت online طراحی شد. این قالب در تصاویری با رنگ ها و خطوط متمایز کم یعنی کمتر از ۲۵۶ رنگ به خوبی عمل می کند و کاربرد خوبی دارد.
قـالـب نـوع JPEG هـمانـند GIF فـایل های گـرافیکی را فـشرده می سازد و در برخی مـواقع حـجم فـایل را تـا۵۰ درصـد کـاهش می دهـد، امـا اینـکه یـک تـصـویـر تـا چـه حـد فـشرده می شــود بستگی بـه نــوع و شــرایـط تـصـویـر اولــیـه دارد و در شــرایــط مـخـتلف متفاوت اســت. فـایل هـای فـشـرده JPEG مـقــداری از رنــگ خـود را طـی فـرآیـنـدی که فـشـرده سـازی تــقلـیـلی (Lossy Compression) نام دارد از دسـت می دهـنـد. یـعنی در ایـن حـالـت، شـمـا کـیـفیت تـصـویـر را با حـجم کـوچک تر مبـادله می کنید. امـا بسیـاری از برنامه های گرافیکی امکان کنترل مقدار فشرده سازی تصویر را برای کاربر فراهم می کنند.
● EPS:
قالب گرافیکی EPS شامل دستورات PostScript است که به یک چاپـگر PsotScript اعـلام می کـند که چگونه یک فایل را چاپ کـنـد. PostScript زبـان اسـتفـاده شـده در فـایل هـای برنامه های نشر رومیزی و گرافیک پیشرفته برای انتشار و تکثیر بهتر است.
● انتخاب با شماست!
حدس می زنید چه اتفاقی خواهد افتاد اگر یک فایل گرافیکی را در برنامه ای دیگر، غیر از برنامه ای که در آن ایجاد شده است باز کنید؟
شاید هیچ اتفاقی روی ندهد زیرا اکثر برنامه های گرافیکی می توانند مجموعه زیادی از قالب های گرافیکی را پشتیبانی کنند. به عنوان مثال Microsoft Photo Editor فایل هایی از نوع GIF ،JPEG و BMP را باز می کند. اگر با یک فایل گرافیکی که با آن آشنایی ندارید، کار می کنید و می خواهید بدانید کدام یک از برنامه هایتان از آن پشتیبانی می کنند، برنامه را باز کرده و در مـنوی File روی گزینه Save as کلیک کنید.
در پنجره باز شده در کادر Save as، روی فلش رو به پاییـن آن کـلیک کنید تـا فهرستـی از قالب های گرافیـکی که با آن برنامه کار می کنند را مشاهده کنید. برای ذخیره کردن فایل در یک قالب فایلی متفاوت، قالب مورد نظرتان را از این فهرست انتخاب کنید.
اگر چه در اینجا مجال کافی برای بیان و توصیف همه قالب های گرافیکی در اختیار نیست اما به نظر می رسد که همین اطلاعات ارائه شده تا حدودی موجب کاهش سر در گمی پیرامون قالب های گرافیکی است و می تواند شما را در تصمیم گیری در انتخاب نوع فایل گرافیکی یاری دهد.